Το Βήμα του Ασκληπιού Τόμ. 10, Αρ. 2 (2011): Απρίλιος - Ιούνιος 2011

Η Τεχνική των Δελφών (ΤτΔ) είναι μία ερευνητική προσέγγιση που χρησιμοποιεί μια σειρά διαδοχικών επαφών ή γύρων, μεταξύ μιας ομάδας ειδικών και ενός ερευνητή, έως ότου επιτευχθεί ένα επιθυμητό επίπεδο συναίνεσης, σύγκλησης απόψεων ή συμφωνίας μεταξύ των μελών ομάδας των ειδικών σχετικά με ένα ερευνητικό αντικείμενο. Παρά την εκτενή χρήση της τεχνικής στις κοινωνικές επιστήμες , την αυξανόμενη αναγνώριση της αξίας της και την υιοθέτησή της από το διεθνές νοσηλευτικό προσκήνιο, στην Ελλάδα δεν υπάρχει η ανάλογη χρήση της ενώ η κατανόηση, η χρησιμότητα και η μεθοδολογική προσέγγισή της στη νοσηλευτική ερευνητική κοινότητα αποτελεί ζητούμενο. Σκοπός: Η διεξοδική παρουσίαση της επιστημολογικής αλλά και πρακτικής αξίας της μεθόδου μέσω μιας σειράς τεσσάρων κλιμακωτών άρθρων που αφορούν στα εξής: i) την περιγραφή της κλασικής μεθοδολογικής προσέγγισης και των βασικών τροποποιήσεών της, ii) τους μεθοδολογικούς προβληματισμούς στην εφαρμογή της iii) τους τρόπους της ανάλυσης και παρουσίασης των αποτελεσμάτων, και iv) τη χρήση και χρησιμότητα της μεθόδου κατά την εφαρμογή της στη νοσηλευτική έρευνα, εκπαίδευση και κλινική πρακτική. Στο πρώτο εκ των τεσσάρων άρθρων γίνεται η περιγραφή και η συγκριτική αποτίμηση των κυριότερων επιμέρους μεθόδων της ΤτΔ. Αποτελέσματα: Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας ανέδειξε τρείς κύριους τύπους της τεχνικής: την Κλασική ή Συμβατική Τεχνική των Δελφών, την Τεχνική των Δελφών Πολιτικής και την Τεχνική των Δελφών Απόφασης. Παρόλα αυτά οι επιμέρους τροποποιήσεις στην βασική φιλοσοφία της μεθόδου και οι πολλές διαφοροποιήσεις στην εφαρμογή της, καθιστούν δύσκολη την ακριβή και αποκλειστική ταξινόμηση της κάθε μελέτης. Στο παρόν άρθρο συζητούνται οι σημαντικότερες μεθοδολογικές διαφορές που μπορεί να συναντήσει ο ερευνητής και τέλος παρατίθενται παραδείγματα που αναδεικνύουν τα πλεονεκτήματα και τη χρησιμότητα των επιμέρους τεχνικών της μεθόδου. Συμπεράσματα: Η χρήση της ΤτΔ στην έρευνα έχει πολλά πλεονεκτήματα και μπορεί γίνει ιδιαίτερα ωφέλιμη εφόσον γίνει κατανοητή η φύση της μεθόδου και ληφθούν υπόψη οι μεθοδολογικές ιδιαιτερότητές της.

Λέξεις κλειδιά: Τεχνική των Δελφών, νοσηλευτική έρευνα, ερευνητική μεθοδολογία

Τα τελευταία χρόνια, τα ποσοστά ασθενών που υποβάλλονται σε καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις αυξάνονται συνεχώς. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα, κάθε χρόνο, περίπου 10.500 ασθενείς υποβάλλονται σε επεμβάσεις καρδιάς. Οι τεχνικές των επεμβάσεων καρδιάς εξελίσσονται με αποτέλεσμα να τροποποιείται και η περιεγχειρητική φροντίδα των ασθενών. Ένα σημαντικό κομμάτι της φροντίδας είναι η περιεγχειρητική εκπαίδευση, η οποία σχετίζεται άμεσα με τη μείωση μετεγχειρητικών επιπλοκών και τη διαχείριση του άγχους, ευνοώντας έτσι τη γενικότερη μετεγχειρητική πορεία. Σκοπός: Σκοπός της ανασκόπησης αυτής ήταν η παρουσίαση των σημαντικότερων αντικειμένων της περιεγχειρητικής εκπαίδευσης, αλλά και του ρόλου που διαδραματίζει ο νοσηλευτής σε αυτή. Μέθοδος: Το υλικό αποτέλεσαν επιλεγμένα άρθρα από τις ηλεκτρονικές βάσεις Pubmed, Chinahl, Cohrane από το χρονικό διάστημα 1998-2010, καθώς και επιστημονικά συγγράμματα από το χρονικό διάστημα 2003-2008. Αποτελέσματα: Σύμφωνα με την βιβλιογραφία η περιεγχειρητική εκπαίδευση μπορεί να εφαρμοστεί με ποικίλους τρόπους όπως η προφορική ενημέρωση, η χρήση οπτικοακουστικών μέσων και η παροχή ενημερωτικών φυλλαδίων. Τα αντικείμενά της μπορούν να χωριστούν σε αυτά της προεγχειρητικής και μετεγχειρητικής φάσης. Η διαχείριση του άγχους στοχεύει στην ψυχολογική προετοιμασία του ασθενή, ενισχύοντας την θεραπευτική σχέση ασθενούς- νοσηλευτή. Η εκμάθηση αναπνευστικών τεχνικών και ισομετρικών ασκήσεων κάτω άκρων, η διακοπή του καπνίσματος, η δίαιτα που θα ακολουθήσει κα8ώς και η διαχείριση της φαρμακευτικής αγωγής, στοχεύουν στην σωματική του προετοιμασία ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη μετεγχειρητική του πορεία. Συμπέρασμα: Η περιεγχειρητική εκπαίδευση των ασθενών, ανεξάρτητα του τρόπου εφαρμογής της, αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της νοσηλευτικής φροντίδας και ταυτόχρονα ανεξάρτητη νοσηλευτική παρέμβαση ενισχύοντας την αυτονομία του νοσηλευτή αλλά και βελτιώνοντας την μετεγχειρητική πορεία του ασθενή.

Λέξεις κλειδιά: Εκπαίδευση ασθενούς, νοσηλευτική διδασκαλία, καρδιοχειρουργική επέμβαση, περιεγχειρητική φροντίδα

Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί σημαντική αύξηση της συχνότητας εισαγωγής των νέων σε ΜΕΘ, που οφείλεται σε κακώσεις μετά από τροχαίο ατύχημα. Σκοπός: Σκοπός της παρούσης έρευνας ήταν η διερεύνηση της συχνότητας των κακώσεων, των ειδικών συνθηκών εισαγωγής νέων ηλικίας 18-40 ετών που εισήχθησαν στις ΜΕΘ μετά από τροχαίο ατύχημα. Υλικό – Μέθοδος: Τον πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν νέοι ηλικίας 18-40 ετών, που είχαν εισαχθεί σε έξι ΜΕΘ δημόσιων νοσοκομείων του λεκανοπεδίου Αττικής για 3 έτη. Για τη συλλογή των στοιχείων, χρησιμοποιήθηκε ειδικά σχεδιασμένο έντυπο για τις ανάγκες της έρευνας, το οποίο εκτός από τα δημογραφικά στοιχεία, την καταγραφή των κακώσεων και των συνθηκών νοσηλείας, περιλάμβανε και ερωτήσεις που αφορούσαν το είδος του οχήματος που προξένησε το ατύχημα, όπως επίσης και την έκβαση της πορείας του ασθενούς. Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων, χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS 13 και η στατιστική μέθοδος x2 και t-test. Αποτελέσματα: Τον πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 555 νεαρά άτομα, που αποτελούσαν το 13,1% του συνόλου των εισαγωγών των ΜΕΘ. Από τους συμμετέχοντες, το 82,2% ήταν άνδρες και το 17,8% γυναίκες με μέση ηλικία 26,5 έτη. Ως προς τη συχνότητα εμφάνισης διαφόρων μορφών καταγμάτων, το 24,7% των συμμετεχόντων είχε κάταγμα άνω άκρων και το 26,4% είχε κάταγμα κάτω άκρων. Το 30,2% του δείγματος είχε περισσότερα των 3 καταγμάτων, ενώ το 6,9% περισσότερα των 5. Το 75,7% του δείγματος είχε κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Βρέθηκε όμως ότι η συχνότητα εμφάνισης των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων ήταν στατιστικά σημαντικά μικρότερη μεταξύ αυτών που φορούσαν κράνος (64,5%) σε σχέση με αυτών που δεν φορούσαν κράνος (82,5%), p<0,05. Σε διασωλήνωση ήταν το 17,9% του δείγματος ενώ σε κώμα το 11,6%. Τέλος, βρέθηκε ότι, οι ασθενείς που προσήλθαν στη ΜΕΘ από χειρουργείο (36,2%) ήταν στατιστικά σημαντικά πιο πιθανό να απεβιώσουν σε σχέση με τα άτομα που προσήλθαν από ΤΕΠ (17,8%), από νοσοκομείο άλλης πόλης (16,7%), άλλο νοσοκομείο (14,3%) ή άλλη κλινική (12,5%). Συμπεράσματα: Τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν τη σημαντικότερη αιτία εισαγωγής των νέων στις ΜΕΘ. Η πλειοψηφία των ατόμων αυτών είναι πολυτραυματίες. Λόγω της αυξημένης συχνότητας εμφάνισης κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία ΜΕΘ σε κάθε μεγάλο Γενικό Νοσοκομείο.

Λέξεις κλειδιά: Τροχαία ατυχήματα, παράγοντες κινδύνου, κατάγματα, κρανιο-εγκεφαλική κάκωση

Η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) αποτελεί αυτόνομο τμήμα, που απαιτεί τη συνεργασία εξειδικευμένων λειτουργών υγείας και τη χρησιμοποίηση εξελιγμένης τεχνολογίας για την παροχή εντατικής φροντίδας στο βαριά πάσχοντα ασθενή. Ο νοσηλευτής ΜΕΘ πρέπει να διακατέχεται από εξειδικευμένη κλινική γνώση και εμπειρία για να μπορέσει να ανταποκριθεί με αποτελεσματικότητα στο ρόλο του, ο οποίος φαίνεται να μην έχει διερευνηθεί επαρκώς στη χώρα μας. Σκοπός: Η διερεύνηση του πραγματικού και λειτουργικού ρόλου των νοσηλευτών που εργάζονται σε ΜΕΘ, σχετικά με τις παρεμβάσεις που εκτελούν. Υλικό και Μέθοδος: Ως προς το σχεδιασμό της επρόκειτο για συγχρονική μελέτη. Τον πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 222 νοσηλευτές (ποσοστό απόκρισης 74%) που εργάζονταν σε ΜΕΘ, 12 νοσοκομείων της Αττικής. Για τη συλλογή των δεδομένων, η οποία διήρκησε 5 μήνες, χρησιμοποιήθηκε ειδικό ερωτηματολόγιο. Διερευνήθηκε η συχνότητα πραγματοποίησης διαφόρων νοσηλευτικών παρεμβάσεων καθώς και η συσχέτισή τους με διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά του νοσηλευτικού προσωπικού. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με το στατιστικό πακέτο STATA™ , ver.9. Αποτελέσματα: Το 80% των συμμετεχόντων στη μελέτη ήταν γυναίκες. Η μέση ηλικία των νοσηλευτών ήταν 34,16 (±6,41) έτη, ενώ η μέση τιμή των ετών προϋπηρεσίας τους σε ΜΕΘ ήταν 8,52 (±6,19) έτη. Ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης των ερωτηθέντων το 20,7% ήταν απόφοιτοι Πανεπιστημίου και το 79,3 % ήταν απόφοιτοι Τ.Ε.Ι. Αν και οι νοσηλευτές ΜΕΘ πραγματοποιούν μία σειρά από παρεμβάσεις με σημαντική διακύμανση ως προς τη συχνότητά τους, ωστόσο φαίνεται να χαρακτηρίζονται από χαμηλή αυτονομία, δεδομένου ότι παρεμβάσεις χωρίς ιατρική οδηγία ή σε επείγουσες καταστάσεις πραγματοποιούνται από μία μικρή αναλογία του προσωπικού. Η πραγματοποίηση των παρεμβάσεων αυτών δε φαίνεται να σχετίζεται στατιστικώς σημαντικά με την ηλικία, το φύλο, το επίπεδο εκπαίδευσης και τα έτη προϋπηρεσίας των νοσηλευτών. Εξαίρεση αποτέλεσαν η μέτρηση κεντρικής φλεβικής πίεσης (p<0,001) και ο χειρισμός εξωτερικού βηματοδότη (p=0,002), πράξεις που εκτελούνται συχνότερα από νοσηλευτές με περισσότερα έτη προϋπηρεσίας σε ΜΕΘ και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης αντίστοιχα. Συμπεράσματα: Οι Έλληνες νοσηλευτές ΜΕΘ χαρακτηρίζονται από χαμηλή αυτονομία ως προς την εκτέλεση παρεμβάσεων χωρίς ιατρική οδηγία ή σε επείγουσες καταστάσεις. Η αυτονομία αυτή δε φαίνεται να σχετίζεται με παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η κλινική εμπειρία και το επίπεδο εκπαίδευσης των νοσηλευτών, σε αντίθεση με τη διεθνή βιβλιογραφία. Χαρακτηριστικά της ελληνικής πραγματικότητας, όπως η προβληματική οργάνωση των νοσοκομείων, η απουσία συνεργασίας, η ελλειμματική κλινική εκπαίδευση των νοσηλευτών, η υποστελέχωση, ο αυξημένος φόρτος εργασίας και η χαμηλή ικανοποίηση από το επάγγελμα θα μπορούσαν να ερμηνεύσουν τα ευρήματα της παρούσας μελέτης.

Λέξεις κλειδιά: Επαγγελματική αυτονομία, μονάδα εντατικής θεραπείας, νοσηλευτικός ρόλος

Η σεξουαλική συμπεριφορά των εφήβων αποτελεί επίκεντρο ενδιαφέροντος καθώς παρατηρούνται αυξημένα επίπεδα ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, αμβλώσεων καθώς και σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών. Σκοπός της παρούσας ερευνητικής μελέτης ήταν η διερεύνηση της πρόθεσης χρήσης προφυλακτικού σε εφήβους και των δύο φύλων διαμέσου της Θεωρίας Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράς. Υλικό και Μέθοδος: Τον πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 378 έφηβοι ηλικίας 15-18 ετών. Για τη συλλογή των στοιχείων κατασκευάστηκε ερωτηματολόγιο με βάση τη Θεωρία της Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράς. Για τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν οι μετρήσεις x2, t-test και η ανάλυση διακύμανσης one-way ANOVA . Η επεξεργασία έγινε με το SPSS 13.0. Αποτελέσματα: Από τους συμμετέχοντες στη μελέτη, το 94.9% ανέφερε ότι διέθετε ικανοποιητικό επίπεδο γνώσεων σε θέματα αντισύλληψης. Κύρια πηγή ενημέρωσης αποτελούσαν οι φίλοι (20.2%). Η πλειοψηφία των εφήβων (58.2%) είχαν ολοκληρωμένες σεξουαλικές επαφές με ηλικία έναρξης τα 15 έτη (30%). Διαπιστώθηκε πως έφηβοι με υψηλότερο βαθμό αυτοαποτελεσματικότητας κατά κύριο λόγο, αναλογικά παρουσίασαν μεγαλύτερη πρόθεση χρήσης προφυλακτικού. Όσο πιο αυξημένα ήταν τα επίπεδα του βαθμού ευκολίας στη χρήση προφυλακτικού με έναν νέο σύντροφο, όσο πιο θετική ήταν η στάση των εφήβων για χρήση προφυλακτικού με έναν σταθερό σύντροφο καθώς και όσο μεγαλύτερος ήταν ο βαθμός ενημέρωσης γύρω από σεξουαλικά ζητήματα, τόσο μεγαλύτερη ήταν η συμπεριφορική πρόθεση. Συμπεράσματα: Όσο μεγαλύτερο βαθμό αυτοαποτελεσματικότητας έχουν οι έφηβοι, δηλαδή όσο περισσότερο δείχνουν αυτοπεποίθηση στις ικανότητές τους και στις δεξιότητες υπερκερασμού τυχόν εμποδίων, τόσο αυξάνεται η πρόθεσή τους για χρήση προφυλακτικού. Οι παράγοντες οι οποίοι, προβλέπουν ισχυρότερα την πρόθεση είναι κατά σειρά σημαντικότητας η αυτοαποτελεσματικότητα, ο βαθμός ελέγχου, ο βαθμός ενημέρωσης καθώς και η περιγραφική κανονικότητα. Τα ευρήματα είναι σημαντικά και αποτελούν αξιόλογη προσθήκη στα ελληνικά επιστημονικά δεδομένα, καθώς δεν υπάρχουν επαρκείς και εξειδικευμένες ως προς το εν λόγω αντικείμενο αντίστοιχες μελέτες.

Λέξεις κλειδιά: Έφηβοι, χρήση προφυλακτικού, συμπεριφορική πρόθεση, θεωρία της προσχεδιασμένης συμπεριφοράς

Ο όρος «πρώτες βοήθειες» είναι πλέον αποδεκτό μέρος της καθημερινής μας γλώσσας και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτό περιλαμβάνει τη άμεση βοήθεια που παρέχεται σε ασθενείς και τραυματίες. Ο βασικός στόχος των πρώτων βοηθειών είναι η παροχή άμεσης φροντίδας στο θύμα μέχρι να έλθει η εξειδικευμένη βοήθεια. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει τις βασικές γνώσεις πρώτων βοηθειών από ειδικές πληθυσμιακές ομάδες. Υλικό-Μέθοδος: Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 1387 άτομα που ήταν νοσηλευτές, ιατροί, αστυνομικοί πυροσβέστες, διασώστες και διέμεναν στην περιοχή της Αθήνας και άλλες μεγάλες επαρχιακές πόλεις. Για την εκπόνηση της μελέτης συντάχθηκε ειδικό ερωτηματολόγιο που συμπεριελάμβανε 28 ερωτήσεις. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με τη χρήση του στατιστικού προγράμματος SPSS v.16. Για τις συνεχείς μεταβλητές χρησιμοποιήθηκαν οι δοκιμασίες t-test, Mann Whitney U test, One Way ANOVA και Kruskal Wallis test και για τις κατηγορικές το chi-square test Αποτελέσματα: Από το σύνολο των ερωτηθέντων, 764 άτομα (55.1%) δεν είχαν παρακολουθήσει ξανά κάποιο σεμινάριο σχετικά με τις πρώτες βοήθειες, ενώ 623 άτομα (44.9%) είχαν. Τα 405 (29.2%) άτομα είχαν παρακολουθήσει σεμινάριο διάρκειας 12-24 ωρών, 88 (6.3%) 2-3 εβδομάδων, 50 (3.6%) ενός μήνα και 81, (5.8%) περισσότερο από ένα μήνα. Οι επαγγελματίες υγείας είχαν 3.1 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο σε σχέση με τους υπόλοιπους που ερωτήθηκαν (OR: 3.138, 95% ΔΕ: 1.508-6.528, p=0.002). Σε ερώτηση που έγινε σχετικά με το τι θα έκαναν αν την ώρα που περπατούσαν στην παραλία συναντούσαν κάποιον να βγάζει ένα παιδί λιπόθυμο από τη θάλασσα, 937 άτομα (67.6%) θα ενεργούσαν σωστά, ενώ 884 ερωτηθέντες (63.7%) απάντησαν ότι θα έκαναν χειρισμό Heimlich σε άνθρωπο που βρίσκεται στο διπλανό τραπέζι ενός εστιατορίου και δυσπνοεί κάνοντας νόημα με τα χέρια του πως πνίγηκε με το φαγητό του. Εννιακόσια έξι άτομα (65.3%) θα έδιναν να φάει ή να πιει κάτι γλυκό σε έναν διαβητικό που θα έβρισκαν στο δρόμο με απώλεια αισθήσεων. Οι διπλωματούχοι είχαν 1.4 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αντιμετωπίσουν έναν διαβητικό σεκρίσιμη κατάσταση σε σχέση με τους υπόλοιπους (OR: 1.401, 95% ΔΕ:1.060-1.853, p=0.018). Συμπεράσματα: Η εκπαίδευση στην παροχή πρώτων βοηθειών αποτελεί επιτακτική ανάγκη για όλους, όπως επίσης και η εφαρμογή συστηματικών προγραμμάτων σε θεωρητική και πρακτική βάση.

Λέξεις κλειδιά: Πρώτες βοήθειες, εκπαίδευση, παρευρισκόμενοι, σεμινάριο

Ο καρκίνος του λάρυγγα προκαλεί διάφορα σωματικά, αλλά και ψυχοκοινωνικά προβλήματα στους ασθενείς, οι οποίοι συχνά βιώνουν έντονο άγχος και εμφανίζουν κατάθλιψη. Σκοπός. Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση των επιπέδων άγχους και κατάθλιψης που βιώνουν οι ασθενείς με καρκίνο του λάρυγγα, οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε ολική ή μερική λαρυγγεκτομή, συγκρίνοντας τρεις ομάδες με διαφορετικά κλινικά χαρακτηριστικά. Υλικό-Μέθοδος. Πρόκειται για μια συγχρονική αναλυτική μελέτη (cross-sectional analytic study), τον πληθυσμό της οποίας αποτέλεσαν 168 ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε μεγάλα δημόσια Νοσοκομεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Οι 65 ασθενείς (38,7%), υποβλήθηκαν σε ολική λαρυγγεκτομή, (ομάδα Α), οι 63 ασθενείς (37,5%) σε μερική λαρυγγεκτομή ή άλλου είδους θεραπεία, όπως ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία με διατήρηση της φωνής (ομάδα Β) και οι 40 ασθενείς (23,8%) σε ολική λαρυγγεκτομή και απώλεια της φωνής, οι οποίοι όμως επιπλέον συμμετείχαν σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα αυτοφροντίδας (ομάδα Γ). Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα εξής εργαλεία: α) ερωτηματολόγιο δημογραφικών δεδομένων και κλινικών χαρακτηριστικών, β) Κλίμακα Αυτοαξιολόγησης της Κατάθλιψης (SRDS- Zung) και γ) Κλίμακα Αυτοαξιολόγησης του Άγχους (SRΑS-Zung). Η στατιστική ανάλυση πραγματοποιήθηκε με το Στατιστικό Πακέτο SPSS15, για τις δοκιμασίες Mann-Whitney U Test, Kruskal-Wallis Test και Chi-square test. Αποτελέσματα. Συνολικά, το 9,6% και το 19% των ασθενών του δείγματος βίωνε συμπτώματα αγχώδους και καταθλιπτικής διαταραχής αντίστοιχα, με υψηλότερο ποσοστό για τους ασθενείς που υποβλήθηκαν σε ολική λαρυγγεκτομή (ομάδα Α). Οι ασθενείς των ομάδων Β και Γ εμφάνιζαν λιγότερο άγχος και κατάθλιψη σε σύγκριση με την ομάδα Α (p<0,05). Δεν υπήρχε ωστόσο διαφορά, για τα επίπεδα άγχους (p=0,222) και κατάθλιψης (p=0,198) μεταξύ των ασθενών των ομάδων Β και Γ. Συμπεράσματα. Οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε ολική λαρυγγεκτομή βιώνουν υψηλά επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Φαίνεται ότι, παρεμβάσεις όπως εκπαιδευτικά προγράμματα αυτοφροντίδας, μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση του άγχους και την πρόληψη της κατάθλιψης που προκαλεί η τραυματική εμπειρία της λαρυγγεκτομής.

Λέξεις κλειδιά: Άγχος, κατάθλιψη, καρκίνος του λάρυγγα, λαρυγγεκτομή, πρόγραμμα αυτοφροντίδας